M3 "Lee" - "Trumna dla sześciu braci"

Czerwiec 1942. Czołg M-3 w akcji w Fort Knox, Kentucky

Zdjęcie w dużej rozdzielczości.

M3 General Lee – amerykański czołg z okresu II wojny światowej. Wersja używana przez armię brytyjską z powiększoną wieżą i bez dodatkowej wieżyczki znana była pod nazwą Generał Grant. Właściwie M3 "Lee" był konstrukcja przejściową. Amerykańscy wojskowi po bitwie o Francję, byli pod wrażeniem niemieckich czołgów PzKpfw III i PzKpfw IV, a używany przez amerykanów w tamtym okresie M2 zupełnie nie spełniał już wymogów pola walki. Postanowiono stworzyć nową
konstrukcję, o silniejszym uzbrojeniu umieszczonym w wieży. W ten sposób powstał projekt M4 "Sherman". Ale, zanim ukończono projekt i wprowadzono go do produkcji, trzeba było postawić na pojazd "przejściowy", wykorzystujący wiele rozwiązań M2. I tak światło dzienne ujrzał czołg średni M3 "Lee". Z M2 wykorzystano podwozie, transmisję, jednostkę napędową oraz częściowo kształt przedziału bojowego. Dla zwiększenia siły ognia zamontowano armatę kal. 75 mm. Jako, że w tamtym czasie wieżę dla takiego działa dopiero projektowano zamontowano je w kadłubie, przez co miało ograniczoną swobodę ruchu. Głównym zadaniem tego działa miało być zwalczanie wrogich stanowisk ogniowych i umocnień pociskami odłamkowo - burzącymi. Do zwalczania wrogich pojazdów pancernych miało służyć działko ppanc. kal. 37 mm. umieszczone w wieży. Na której umieszczono dość wysoką kopułę obserwacyjną dowódcy, wyposażoną w przeciwlotniczy karabin maszynowy, co sprawiało wrażenie, że czołg miał dwie wieże położone jedna na drugiej. Tę wersję Brytyjczycy nazwali M3 General Lee (na cześć najsłynniejszego generała Konfederacji Roberta E. Lee).

Czerwiec 1942. "M-3 w akcji. Fort Knox, Kentucky.

 Zdjęcie w dużej rozdzielczości

Armia brytyjska (choć z konstrukcji niezadowolona) zamówiła M3 po tym, jak Amerykanie nie zgodzili się na produkcję brytyjskich projektów w swoich fabrykach. Zażądali jednak wprowadzenia kilku zmian. Wersja brytyjska - nazwana M3 Grant (dla upamiętnienia generała Unii, późniejszego 18. prezydenta USA - Ulyssesa Granta) miała zmienioną wieżę, niższą i wyposażoną w radio (co pozwoliło zmniejszyć załogę z 7 do 6 ludzi, obsługę radia przydzielono kierowcy), oraz zamontowanie armat zarówno 37 mm jak i 75 mm o dłuższych lufach. Doświadczenia zdobyte przy produkcji M3 pozwoliły na szybkie przestawienie się tych samych fabryk na produkcję czołgu M4 Sherman. Produkcję czołgu zakończono w grudniu 1942 roku. Łącznie - wyprodukowano 6258 szt. czołgu M3 Lee/Grant wszystkich wersji.

Używany był przez wojska brytyjskie, australijskie, amerykańskie i radzieckie oraz kraje Ameryki Południowej (104 szt.). Pojedyncze Granty były używane do szkolenia podchorążych w polskim Ośrodku Wyszkolenia Motorowego i Broni Pancernej na Bliskim Wschodzie w latach 1942-1943. Granty w wersji dowódczej znalazły się również na uzbrojeniu 2 Brygady Pancernej. Dowództwo brygady użytkowało 3 takie czołgi w latach 1943- 1944.

Czerwiec 1942. Fort Knox, Kentucky. Załoga M-3 uczy się obsługi dział 75mm i 37mm jak i karabinu maszynowego.

Zdjęcie w dużej rozdzielczości

Właściwy jednak chrzest bojowy M3 przeszedł w rękach Brytyjczyków - 27 maja 1942 r. w czasie bitwy pod Gazalą w Afryce. Służył w jednostkach bojowych (zarówno brytyjskich jak i amerykańskich) do końca kampanii północno-afrykańskiej. Brytyjczycy otrzymali 2887 sztuk. Bardzo szybko wyszły na jaw wady czołgu - choć M3 wykazał w wielu dziedzinach wyższość nad czołgami brytyjskimi (wysoka niezawodność, lepsze uzbrojenie i opancerzenie). Szczególnie poważnym problemem była wysoka sylwetka co na płaskiej jak stół pustyni czyniło zeń łatwiejszy do trafienia cel. Szybko okazało się również, że 37 mm działko ppanc nie jest już w stanie sobie poradzić z coraz lepiej opancerzonymi pojazdami niemieckimi. Choć do armaty kal. 75 mm była amunicja ppanc. to umieszczenie działa w kadłubie bardzo utrudniało trafienie ruchomych celów a jego niskie położenie powodowało konieczność wystawienia całego pojazdu na ostrzał przeciwnika.

Po zdobyciu Sycylii dostępna była już wystarczająca liczba czołgów M4 Sherman więc M3 został wycofany ze służby i nie wziął udziału w walkach na kontynentalnej Europie. Wyjątkiem był Front Wschodni. ZSRR otrzymał w ramach programu Lend-Lease 1386 szt. czołgów M3. Wykorzystano je jednak na niewielką skalę - głównie na dalekiej północy gdzie Niemcy nie posiadali broni pancernej.

Amerykański czołg średni M3 Lee w służbie radzieckiej po wyzwoleniu Vyazma. 12.03.1943. Czołgi otrzymane w ramach Lend-Lease Act. Na uwagę zasługują widoczne na fotografii gumowe gąsienice.

Zdjęcie w dużej rozdzielczości

Pomimo, że M3 był używany w armii czerwonej na drugorzędnych frontach, klika pojazdów wzięło udział w bitwie na łuku kurskim w 1943. Pojazdy pozostawały w służbie sowieckiej do 1944 roku i otrzymały od czerwonoarmistów przydomek "Trumna dla sześciu braci" Co raczej wyrażało niechęć żołnierzy do tego pojazdu.

Kursk 1943. Żołnieże wyciągają z czołgu M3 "Lee" poważnie rannego towarzysza broni. Czołgiści ubrani są w mundur model 1935 i hełmofony model 1938

Zdjęcie w wysokiej rozdzielczości

M3 "Lee" w służbie sowieckiej 6 Armii gwardzistów, podążają w stronę działań na łuku kurskim. Lipiec 1943.

Zdjęcie w dużej rozdzielczości

M3 okazał się za to dobrym pojazdem do walk na Dalekim Wschodzie - głównie z powodu nielicznej i niskiej wartości bojowej japońskiej broni pancernej. Amerykanie użyli M3 w czasie walk o atol Makin w 1943 r. Najbardziej przysłużyły się jednak Brytyjczykom w walkach w Birmie. Okazały się idealne jako pojazdy wsparcia piechoty do walk w dżungli. Odegrały bardzo ważną rolę w bitwie o Imphal w 1944 r.

Jako ciekawostkę, można przytoczyć sposób jakim Japończycy zwalczali te czołgi.Otóż "ochotnik" siedział w transzei z młotkiem i bombą lotniczą między nogami. Kiedy czołg przejeżdżał nad nim, delikwetn walil młotkiem w bombę. Dla Japończyków rachunek był prosty. Straty własne: -1 straty wroga: -6 i czołg.

Powiązane artykuły