Reichstag - Symbol, nie tylko niemieckiego narodu

Sowiecka grupa uderzeniowa z czerwoną flagą zajmuje Reichstag. Berlin, maj 1945.

Zdjęcie w dużej rozdzielczosci

Sowieci zajmują siedzibę rządu III Rzeszy w maju 1945 roku. III Rzesza upadła, a wojna dobiega końcowi. 

Dla mnie na tej fotografii najciekawszym nie jest czerwona flaga, która wkrótce zostanie zatknięta na dachu ruin niegdysiejszej dumy nazistowskiego reżimu, a inskrypcja umieszczona nad portalem. 

9 czerwca 1884 roku cesarz Wilhelm I trzy razy uderzył w kamień węgielny i, jak podają źródła, rozpadł mu się przy tym młot. Cesarzowi nie podobał się Reichstag. Z niechęcią zaakceptował projekt architekta Paula Wallota, a na zaprojektowaną przez niego ciężką, kamienną kopułę nie wyraził nawet zgody. Byłaby ona bowiem wyższa niż zamek miejski. W 1894 roku, po dziesięciu latach budowy, Reichstag był gotowy, a kopuła mimo wszystko wznosiła się ponad zamek miejski. Cesarz, wtedy już wnuk Wilhelma, Wilhelm II, był oburzony z powodu tego „szczytu braku smaku”. Gmach miał być poświęcony ludowi niemieckiemu, co głosić miały litery (niem.: Dem Deutschen Volke). Napis ten, wybrany przez Wallota, miał znaleźć się jeszcze przed otwarciem budowli nad portalem zachodnim. Jednak miejsce nań przeznaczone pozostawało puste przez ponad 20 lat. Przypuszcza się, że to cesarz osobiście zdecydował o nieumieszczaniu inskrypcji. Jednak brak na to konkretnych dowodów.
Dopiero na Boże Narodzenie 1916, podczas I wojny światowej, napis znalazł się na swoim miejscu.

Inskrypcja "Dem Deutschen Volke" (Narodowi Niemieckiemu), jest wykonana z przetopionych francuskich armat, zdobytych w 1812-1915 podczas wojen wyzwoleńczych.

Podczas II wojny światowej okna Reichstagu zostały zamurowane. Firma Allgemeine Elektritizitäts-Gesellschaft (AEG) rozpoczęła tu produkcję urządzeń radiowych. Następnie zorganizowano tu lazaret oraz przeniesiono oddział ginekologiczny z pobliskiego szpitala Charité (kilkaset dzieci narodziło się w gmachu Reichstagu).

A wracając do Czerwonej flagi na kiju, zwanej dumnie "Sztandarem Zwycięstwa", to chyba najsławniejszym zdjęciem, wykorzystywanym do znudzenia przez radziecką propagandę, jest fotografia Jewgienija Chałdeja "Zatknięcie flagi na Reichstagu":

Radziecki żołnierz podnoszący czerwoną flagę po zdobyciu Reichstagu. Flaga później stała się znana jako "Sztandar Zwycięstwa" - jeden z symboli Wielkiej Wojny Ojczyźnianej. 02 maja 1945.

 Zdjęcie w dużej rozdzielczości

 Jeszcze ciekawostka dotycząca fotografii powyżej. Zdjęcie zostało zrobione już po fakcie. Broniący Reichstagu niemieccy żołnierze poddali się dopiero wieczorem 1 maja. Przez lata uważano, że żołnierzem trzymającym flagę na zdjęciu był Meliton Kantaria, który cieszył się później wielkim poważaniem w ZSRR. Obecnie przyjmuje się, że był to Michaił Petrowicz Minin. Flaga została wywieziona do Moskwy na paradę zwycięstwa 20 czerwca 1945. Do dziś znajduje się w Centralnym Muzeum Sił Zbrojnych w Moskwie. Do tego, w celach propagandowych wykorzystywano fotografię na której oficer z pierwszego planu podtrzymujący żołnierza, został wyretuszowany. Powodem był pasek na prawej ręce, który mógł być brany za drugi zegarek, a to z kolei mogło dawać podstawy do twierdzeń, iż Armia Czerwona dopuszczała się rabunków i kradzieży na zdobytych ziemiach. W czasach pierestrojki fakt był powodem wielu plotek i żartów. Dodatkowy pasek starano się tłumaczyć posiadanjem przez oficera kompasu, który był na wyposażeniu Armii Czerwonej.

Mniej znane zdjęcie czerwonego sztandaru na Reichstagu. Żołnierz radziecki zawiesza "Sztandar Zwycięstwa", na ramieniu pistolet maszynowy PPS 43

 W maju 1945 roku siedziba III Rzeszy była w opłakanym stanie, nigdy też nie była strategicznym celem. Skąd więc obsesja sowietów na punkcie tego budynku? Czerwonoarmiści uważali gmach Reichstagu za jeden z kluczowych symboli reżimu narodowych socjalistów. Obrali go za swój główny cel militarny w Berlinie, chociaż budowla już od dawna była ruiną. Jednak Reichstag był celem praktycznym – łatwym do zidentyfikowania. Zawołanie "Na Reichstag!" miało paść już po bitwie pod Kurskiem w 1943.

Reichstag został zdobyty po silnych walkach przez 176 pułk 150 dywizji strzelców 3 Armii 1 Frontu Białoruskiego. Dziewięć flag sowieckich przywieziono samolotem z Moskwy. 30 kwietnia 1945 jedna z nich została początkowo zatknięta, jako "flaga zwycięstwa" nad portalem wejściowym, a później umieszczona na szczycie kopuły. Ok. godz. 15 dowódca 3 Armii, generał Kuznecow zameldował marszałkowi Żukowowi: "Nasza czerwona flaga powiewa nad Reichstagiem". Następnie poinformował Żukowa, że: " W pewnych obszarach wyższych kondygnacji oraz w piwnicy nadal toczą się walki."

Z tego powodu fotografie przedstawiające mocowanie sztandarów, i żołnierzy na dachu parlamentu, zostały wykonane 2 maja, kiedy budynek był już zdobyty. Po zakończeniu działań wojennych, znalazł się on w zachodnioberlińskiej części miasta. Wolne parcele wokół gmachu służyły wygłodniałej ludności Berlina, jako działki ogrodnicze, gdzie uprawiano ziemniaki i inne warzywa. Rozważano całkowite zburzenie gmachu, jednak do tego nie doszło i dopiero w 1955 Bundestag zdecydował o kompletnej odbudowie Reichstagu.

Dwóch oficerów - radzieckich pilotów na placu przed zniszczonym Reichstagiem. Maj 1945.

Zdjęcie w dużej rozdzielczości